Sokrates Metodu'nun Günümüzdeki Rolü

Felsefeci, yazar ve seyyah Madhavi, Sokrates’le ilgili güzel bir yazı kalem almış. Ben de yıllar önce Sokrates’in “sorgulanmamış hayat yaşamaya değmez” sözünden hareketle benzer bir yazı yazmıştım.

Öğrencilerime de sık sık bu sözü hatırlatarak hayatlarının saniyelerini bile değerli geçirmeleri; dolu dolu yaşamaları için onları teşvik ederim.

Karl Jaspers’in dediği gibi “felsefe yapmak yolda olmaksa”; bu aynı zamanda “öteki” ile diyalog kurmaktır. Yoksa yol yorucu ve sıkıcı olabilir. Diyalogda sadece karşımızdakini değil, kendimizi de dinleme ve anlama fırsatı buluruz.

Platon’un felsefe tarihinin en muhteşem metinleri olan kitaplarını diyalog tarzında yazdığını da unutmadan; değerli bir meslektaşımla diyaloğun güzel bir örneği olarak Madhavi’nin yazısını tercüme ettim.

Sokrates Metodu'nun Günümüzdeki Rolü

Sokrates Atinalı bir Yunan filozofuydu. Karmaşık ahlaki ve felsefi sorunların tartışılmasını ilginç bir şekilde başlatmıştı.
Sokrates kendisini hiçbir şey bilmeyen biri olarak tanıttı.
Daha sonra bir kişinin duygularını ve hislerini anlamak için onu sorguya çekerdi.
Kişinin düşünce projeksiyonunu anlayarak zihniyetini öğrenirdi. Bu şekilde, bir kişinin yanlış algısını kendi gerçekleştirme sonuçlarıyla ortaya çıkarırdı.

Sokrates kişinin önünde bir ayna gibi durur ve kişi yükselen tüm düşüncelerini ortaya koyar. Muhatabı sonunda ne kadar yanıldığını fark eder.

Bu şekilde Sokrates bize bilgeliğin yolunu keşfetmeyi göstermiştir.
Farklı yazarlar kitaplarında Sokrates'i bir karakter olarak kullandılar. Sokrates'in kullandığı çeşitli Diyalog yöntemlerini tasvir etmeye çalıştılar.

Aristoteles, Xenophon, Platon ve Cicero bu filozoflardan bazılarıdır.
Sokrates Diyalogları'nda bir bütünlük ifadesi var. Burada bir konuşma yaparken kesinlik arzusu ortaya çıkar. Diyalojik yöntemleri gözlemleyen bir kişiye geçerli ifadelerde bulunma duygusu gelir.
İnsanlar net bir fikirle gelirler.
Doğru olmayan bir hipotezle konuşmaya başlarlar. Ardından doğruluğa işaret eden bir sonuca varırlar.
Sokrates'in yöntemi, birçokları için imkânsız gibi görünen gerçeği elde etmekti. Sokrates’in yöntemleri muhatabının bağımsız, etkili ve eleştirel düşünmesini teşvik eder.

Diyalogların üç seviyesi
 
Soru-Cevap
Sokrates konuşmayı başlatır ve tamamen cahilmiş gibi davranır.
Konuşma sürekli bir dizi soru ve cevaptan oluşur.
Sokrates konuşmaya basit sorular sorarak başlar.
Yavaş yavaş kişinin hiçbir fikrinin olmadığı zorluklara girer.
Bu şekilde sadece gerçek ortaya çıkmakla kalmaz. Aynı zamanda kişinin bencil doğası da alaşağı edilir.
Sokrates'in konuşma yöntemi adeta bir şifa uygulamasıdır.
Sokrates tam bir şifacı gibi davranır.
Kişinin cehaletini, tutumunu, kibrini, sahte gururunu ve gerçeği aramaya olan ilgisizliğini iyileştirir. Kişiyi merak ve gerçeği arama arzusuyla doldurur.
Sokrates'in hakikat konusunda farkındalık kazandırma yöntemi günümüzde nadiren görülür. İnsanlar yeni fikirleri hayata dahil etmek için yanlış algı gözlüklerini çıkarmaya hazır değiller. Bu yöntemin daha iyi anlaşılması, herkesin refahı için benimsenmesi yönünde bir izlenim verebilir.
    
Yöntem
Sokrates yöntemi bir tür teşhistir. Gerçeği ortaya çıkarmak için sürekli araştırma yapma sürecidir. Yalanları ayıklayarak gerçeğin ortaya çıkması gerekir.
Felsefe konusunun çok boyutlu olduğunu biliyoruz. Hayatın çok yönlü algılanması felsefenin temelini oluşturmuştur.
Felsefi sorular tek bir kişinin ilkelerini takip ederek cevaplanamaz. Hakikatin yakınına ulaşmak için farklı yönlerin çalışılması gerekir.
Metodolojik yaklaşım fikri, tipik felsefi cevapları değiştirmektir.
Olayları algılama biçimimiz, hazır bir şey vermek yerine kapsamlı bir araştırmaya ihtiyaç duyar.
 
Şüpheci olmak
Felsefi cevaplar bazıları için doğru bazıları için doğru değildir. Felsefede bilgi kesinliği mümkün değildir. Bir şeye bağlanmadan önce kanıt bulmamız gerekir.
Şüpheci yöntem, felsefi ilkelerin geçerliliğini ortaya çıkarmak için en iyi yaklaşımdır.
Descartes'ın benliğin varlığını bulmaya yönelik şüpheci argümanları felsefe tarihindeki en popüler teoridir. Bu yöntem hem kendinin hem de başkalarının şüpheleriyle başa çıkmak için uygundur.
Sokrates şüpheciliği, doğru gibi görünen ancak gerçek anlamda doğruluktan yoksun olan tüm bilgileri ortadan kaldırmaya çalışır. Şüpheci yaklaşımı takip ederek belirli bir hakikatin yakınlığına ulaşırız.
 
Sokrates Günümüze Ne Söyler?
Kimse nesnel olarak doğru ya da iyi olana inanmak istemez. Sokrates felsefenin her alanını incelemeye çalışır.
Epistemoloji alanında "bilgi nedir?" gibi sorular sorar.
Metafizik alanında "Gerçek, ebedi ve doğru olan nedir?".
Ahlak alanında ise "ahlak ve ahlaki erdemler nedir?" gibi sorular sorar.
Sokrates felsefenin ve hayatın en gerçek kavramını tam olarak tanımlamıştır.
“Sorgulanmamış hayat yaşamaya değmez” der.
İç gözlem, gözlem, tanımlama ve ilişki kurma süreci Sokrates'in yöntemlerinde mevcuttur. Sokrates Felsefesi, gerçek anlamda bir bilgelik aşkıdır.
Sokrates büyük bir bilgelik aşığıydı.
Felsefeyi hayatına tercih etmiştir. Felsefi yöntemlerin uygulanmasını canlı tutmak için hayatını feda etti.
Pandemi dönemi zorlaşıyor.
İnsanlar her geçen gün inançlarını kaybediyor. Körü körüne inanç faktörü aşırı derecede artıyor. Umutsuzluğa kapılan, kaybolan, başarısızlıkla yüzleşen insanlar en kolay seçeneği hayatı sonlandırmakta buluyor. Mücadele aşamalarından çıkmayı başaramıyorlar.

Bu zamanda, hiçbir şeyi zorla kabul etmemek için Sokratik bir felsefe yöntemine ihtiyacımız var. Herhangi bir teoriyi kabul etmeden önce kapsamlı bir araştırma yapmalıyız.
Ancak insanlık araştırma yapma isteğini kaybediyor. Olayları çeşitli yönleriyle derinlemesine incelemeden olduğu gibi kabul ediyoruz. Kararlarımız çoğunlukla önyargılı. Bunun sebebi de ilişkilerimizi kaybetmek istemememiz.
İnsanlar kendi çıkarları için gerçeği feda etmeye hazırdır.
Tüm bu insanlık fikri insan hayatına sorunlar getirebilir. Hayata dair umut ve anlam tamamen kayboluyor.
Sokratik yöntem, davranışlarımızın derinlemesine incelenmesi için bilgelik sağlar.
Şüpheci yaklaşım ise bizi doğru olan değerleri kabul etmeye motive edebilir.
Bize durumun geçerliliğini kendi yargımızla anlama fırsatı verir. Bir durumun geçerliliğinden kuşku duymak, onu pratik olarak incelememiz için bize güç verir.
Yanlış hikayelere inanıp hayatımızı mahvetmek yerine, derinlemesine düşünmeli ve karar vermeliyiz. Bu şüphecilik fikri insanlarla aramızdaki güveni yok edemez. Bakışlarına gerçeği getirerek güveni yeniden tesis edebilir.
Diyalog ve konuşma yöntemi, günümüzün pandemi döneminde çok faydalıdır. Fiziksel mesafe, insanların genellikle takip edeceği anlamlı sohbeti durdurdu. İnsanlar sorularına doğru cevapları alamadıkları için depresyondalar. Sanal ortam üzerinden konuşma yöntemleri akıl hastalıklarını uzak tutabilir. Bu yöntem hayatın anlam ve amacını güvence altında tutabilir. Bu platform daha iyi bir yaşam için bir yaklaşım sağlayabilir.
Sokrates'in konuşma, teşhis ve şüphecilik yöntemi mevcut senaryolarda oldukça faydalıdır. Ailemizle, arkadaşlarımızla, meslektaşlarımızla, akrabalarımızla yapacağımız düzenli görüşmeler hayatın sıkıcılığını ortadan kaldırabilir.
Hayatın anlamı ve amacı için moral ve heyecan duymak için Diyaloglar çok önemlidir. Diyalogların önemini hissediyorsanız, hayatın karmaşıklığını hafifletmek için uygulamaya başlayabilirsiniz.

 

Yazının tamamına ulaşmak için tıklayınız.